Δραστηριότητα που πραγματοποιήθηκε στο πλαίσιο του Α’ κύκλου επιμορφωτικών συναντήσεων, με θέμα την εργαστηριακή διδασκαλία των Φυσικών Επιστημών στο Γυμνάσιο.
Η επιτυχημένη καλλιέργεια μικροοργανισμών στο πλαίσιο της εργαστηριακής διδασκαλίας της βιολογίας εξαρτάται σε μεγάλο βαθμό από το αρχικό μας μέσο.
Η διαδικασία δημιουργίας της καλλιέργειας θα πρέπει να είναι απλή, εύκολη και να δίνει αποτελέσματα, δηλαδή στην συντριπτική πλειοψηφία των περιπτώσεων να παίρνουμε παρακευάσματα με μικροοργανισμούς σε τέτοια ποσότητα και ποικιλία, ώστε να μπορούν να αξιοποιηθούν παιδαγωγικά. Παρακάτω περιγράφουμε δύο καλλιέργειες που ακολουθούν αυτές τις αρχές.
Καλλιέργεια 1
Μια τυπική και καθόλου απαιτητική διαδικασία καλλιέργειας ζωντανού παρασκευάσματος, που κατά κανόνα αποδίδει καρπούς, περιλαμβάνει τη συλλογή ξερών χόρτων από την ύπαιθρο. Τα ξερά χόρτα τοποθετούνται σε δοχείο και καλύπτονται με εμφιαλωμένο νερό (Εικόνα 1). Το δοχείο παραμένει σε θερμό μέρος, συνθήκη που ευνοεί τον πολλαπλασιασμό των μικροοργανισμών (κυρίως βακτήρια και πρωτόζωα). Μέσα σε τέσσερις με πέντε ημέρες ο πληθυσμός των μικροοργανισμών προσφέρεται για παρατήρηση στο μικροσκόπιο.
Εικόνα 1
Παρατηρήσεις:
- Το εμφιαλωμένο νερό μπορεί να αντικατασταθεί και από νερό βρύσης. Σε τέτοια περίπτωση το νερό βρύσης είναι καλό να συλλεχθεί και να παραμείνει σε ανοιχτό δοχείο μια ολόκληρη ημέρα προκειμένου να διαφύγει ποσότητα χλωρίου που είναι διαλυμένη μέσα του και η οποία είναι δυνητικά θανατηφόρα για τους μικροοργανισμούς.
- Η καλλιέργεια ευνοείται αισθητά αν στο δοχείο προστεθεί νερό που έχει συλλεχθεί από πιατάκι γλάστρας μετά από πότισμα.
- Το παρασκεύασμα μας θεωρείται έτοιμο για μικροσκοπική παρατήρηση όταν αναδύει άσχημη οσμή και στην επιφάνεια του έχει σχηματιστεί κρούστα στην οποία παρατηρούνται φυσαλίδες, χαρακτηριστικά του πολλαπλασιασμού των μικροοργανισμών στο εσωτερικό του.
Καλλιέργεια 2
Με αυτή τη μέθοδο είναι δυνατή τόσο η παρατήρηση πρωτοζώων όσο και μικρών πολυκύτταρων οργανισμών (νηματώδεις σκώληκες, τροχοφόρα, βραδύπορα, προνύμφες) μέσα σε μικρό χρονικό διάστημα από τη λήψη του μέσου. Η τεχνική περιλαμβάνει τη συλλογή βρύων ή και λειχήνων που φυτρώνουν σε μέρη που συγκεντρώνουν υγρασία (π.χ υδρορροές, αρμοί πεζοδρομίων, τοίχοι, κορμοί δέντρων κ.α). Τα βρύα τοποθετούνται σε δοχεία και καλύπτονται με μικρή ποσότητα εμφιαλωμένου νερού προκειμένου να ενυδατωθούν (Εικόνα 2). Η παρατήρηση στο μικροσκόπιο γίνεται στύβοντας σταγόνες από τα ενυδατωμένα βρύα πάνω σε αντικειμενοφόρo πλάκα ή συλλέγοντας αρκετές τέτοιες σταγόνες σε τρυβλίο, το οποίο στη συνέχεια χρησιμοποιείται για παρατήρηση σε στερεοσκόπιο.
Εικόνα 2